Z dworku do pałacu Trasa turystyczno- przyrodnicza

8 kwietnia 2015

„Z dworku do pałacu”

Długość trasy ok. 6km

Przystanek 1 Muzeum Marii Konopnickiej

Siedzibą Muzeum jest dworek z XVIII w., przebudowany z końcem XIX w. oraz zabytkowy park o powierzchni 3,6 ha, które przekazane zostały Marii Konopnickiej w 1903 r. jako dar narodowy  z okazji jubileuszu 25-lecia pracy pisarskiej.
Poetka, podróżująca od dwudziestu lat po Europie, marzyła o własnym domu i wyrażała tęsknotę „za choćby jednym własnym drzewem”. Dlatego podjęto myśl zakupienia poetce małej posiadłości, złożonej z kawałka ziemi i domu.
Dar narodowy był najwyższym wyróżnieniem dla pisarza w czasach zaborów. Integralną częścią Muzeum jest zabytkowy park o powierzchni 3,5 ha, przekazany razem z dworkiem (1903).
Z uwagi na wartości przyrodnicze i historyczno-przestrzenne parku utworzono w nim ścieżkę przyrodniczo-edukacyjną, przebiegającą przez całą jego powierzchnię.

Przystanek 2 Dolina Jasiołki

Obszar obejmuje dolinę rzeki Jasiołki poniżej granic Jaśliskiego Parku Krajobrazowego (ujścia Panny) do rejonu Tarnowca. Został zgłoszony w 2007 roku do sieci Natura 2000. W granicach obszaru znalazła się w większości terasa zalewowa Jasionki.
Obszar ten uznano za ważny dla ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków roślin oraz zwierząt, innych niż ptaki. Występują tu: bóbr, wydra, kumak górski, traszka grzebieniasta i karpacka.
W spokojniejszych odcinkach rzeki powstają osady mułu, gdzie rozwija się roślinność. W tej krainie najliczniej występuje lipień, a także: pstrąg, kleń, świnka, miętus, boleń, jelec, strzebla potokowa. Według „Raportu o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 2005 roku” (WIOŚ Rzeszów 2006 rok) rzeki województwa podkarpackiego przeznaczone są do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych.

Przystanek 3 Szkoła Ludowa

Początki Szkoły Ludowej w Żarnowcu sięgają 1886 roku. Zważywszy na swoją XIX wieczną spuściznę jest to jeden z najstarszych obiektów architektury drewnianej na terenie Gminy Jedlicze. Inicjatorami i głównymi fundatorami budowy szkoły we wsi Żarnowiec byli jej właściciele Stanisław i Jadwiga Biechońscy. W pierwszym roku funkcjonowania szkoły zapisało się 65 uczniów i w następnych latach liczba ta rosła. Pierwszym nauczycielem i kierownikiem placówki był Stanisław Filar.  Władze Gminy Jedlicze w 2010 roku pozyskały środki z Unii Europejskiej na rewaloryzację budynku. Obecnie na terenie Szkoły Ludowej znajduje się sala lekcyjna, w której można zobaczyć, jak ponad 100 lat temu wyglądały zajęcia szkolne i jakimi posługiwano się pomocami dydaktycznymi.

Przystanek 4 Kościół w Jedliczu

W centrum Jedlicza znajduje się neogotycki kościół parafialny. Wybudowano go w 1925 roku według projektu krakowskiego architekta Jana Sas – Zubrzyckiego. Niegdyś stał tam drewniany kościółek w stylu nadwiślańskiego gotyku wybudowany w 1598 roku. Spłonął w 1712 roku. Jego miejsce zajął kościół w stylu barokowym, który rozebrano z powodu złego stanu. Wyposażenie obecnego kościoła stanowi pozostałości dawnych świątyń. Na największą uwagę zasługują ołtarze boczne pochodzące z 1740 roku a także płaskorzeźby i obrazy.
W latach 1958 – 1961 kościół otrzymał piękną i bogatą polichromię według projektu prof. Władysława Drapiewskiego, artysty i malarza z Pelplina. Ambonę, konfesjonały, dwa ołtarze, balaski, boazerię, lampy zaprojektował prof. Wiktor Zin z Krakowa.

Przystanek 5 Pałac Stawiarskich

Siedziba Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Konopnickiej, mieści się w zabytkowym pałacu Waleriana i Zofii Stawiarskich, którego otoczenie stanowi równie zabytkowy zespół parkowy.
Początki zabytkowego parku datuje się na XVIII stulecie, kiedy również nastąpiło przyznanie praw miejskich dla Jedlicza. Inicjatywa budowy nowego dworu pojawiła się jednocześnie z planami budowy nowego kościoła. Wykonania projektu podjął się lwowski architekt Jan Sas Zubrzycki. W czasie wojny część pałacu zajęli Niemcy, wykorzystując rezydencje Stawiarskich jako mieszkanie dla przedstawicieli okupacyjnych władz. U schyłku wojny pałac zajmowały wojska radzieckie, następnie polskie. Pobyt żołnierzy przyczynił się do dewastacji budynku, tak, że u schyłku 1945 roku po budynku hulał jedynie wiatr.

Bibliografia:
Strategia zarządzania obszarem Natura 2000 „Jasiołka”;www.jedlicze.pl; www.szkolaludowa.jedlicze.pl

Opracowała: Jadwiga Karamus